Так, месяц. Проста ты яшчэ ніколі ў жыцці не бачыў месяца. Прынамсі, такога круглага. А бацькі яшчэ не паспелі расказаць табе пра гэтае дзіва. Бацькі проста забыліся зацягнуць фіранку на акне. Стаміліся. А ты раптам прачнуўся – і жах ахапіў цябе. Ціха, ціха. Ён проста выйшаў з табой павітацца. Ён чакаў цябе ўжо даўно. І ўсё круглеў, круглеў. І нарэшце ператварыўся ў поўню. Прывітанне, маленькі чалавечак! Чаму не спіш? А, зразумела. Прыйдзецца пабудзіць каго-небудзь з бацькоў. У мяне не атрымаецца. Лепш ты. У-у-у-у-у-у-у! Ціха, ціха. Маці ўжо прыхапілася, а навошта будзіць яшчэ і бацьку. А то будзе зраніцы злосны, не возьме цябе на рукі, не паказыча пяткі. Ага, любіш! І я таксама. Не здзіўляйся, што пятак ў мяне няма. У жыцці шмат парадоксаў. Яшчэ пабачыш. Ну як, цяпер зноўку можна спаць? Пакуль, маці здагадалася захінуць фіранку. І ты засынаеш.
Ты прачынаешся – і жах паглынае ўсю тваю істоту. Ціха, ціха. Гэтая пустка ў тваім стомленым сэрцы называецца каханнем. Так, каханнем. Проста ты ніколі яшчэ не кахаў. Так, захапляўся, здзіўляўся, але не кахаў. Колькі разоў ты чуў пра гэтае дзіва, чытаў у кнігах (а чытаннем ты захапіўся даўно і ўсё яшчэ не насыціўся ім). А зараз ты не здольны паставіць роўна паміж сваёй пусткай і гэтым дзіўным словам – каханне. Патрэбны доказы? Калі ласка! У тваёй пусткі ёсць імя? Маўчыш, але ў вачах тваіх чытаецца: ЯНА. Не трэба, ты не слабак, не баязлівец. Ты звычайны чалавек. Што, не хацеў быць звычайным? Але ж кахаць умеюць далёка не ўсе. Табе пашчасціла.
Ты не спіш. Ты здзіўлены. Прайшло столькі год, забылася столькі жаночых імёнаў. Але вось на прыпынку ты бачыш ЯЕ. Чорт! Якая яна... І ты не знаходзіш слоў. Яна заўважае цябе, але вы нават не вітаецеся – вы не слылі сябрамі ці добрымі знаёмымі яшчэ ў тыя часы. А зараз тым больш. Але табе так цяжка адвесці ад ЯЕ позірк. Аднойчы ты нават сядзеў з ёй побач і адчуваў дотык яе рукі – было цесна, нехта сабраў у сваёй кватэры сяброў-знаёмых (крытэрый адбору – “вучыліся разам ці на паралелі”). І ты спазніўся, і людзі на канапе пасунуліся, каб даць табе месца. Ты не хацеў сядзець з Ёй, але ж выбіраць не выпадала. Цябе раздражнялі яе голыя па локаць рукі і яе дотыкі, незнарок. Цябе здзівіла, калі ты нарэшце заўважыў, што ў агульнай размове Яна ўдзелу не прымае і быццам назірае за людзьмі вакол. Адчуў, што Ёй не хапае месца – напэўна ж, хацелася залезці з нагамі на капапу. Стала нават шкада дзяўчынкі, і ў нейкі момант ты ўстаў і выйшаў –– знайшоў прычыну для іншых і затрымаўся на лесвічнай пляцоўцы. Калі вярнуўся, то ўбачыў: не памыліўся. Заўважыла цябе і прыхапілася – дала месца. Ты зразумеў: яна не такая, як іншыя, хоць і розніцы, здаецца, ніякай. Ты сышоў раней за ўсіх. І забыўся на дзяўчынку. Але раптоўнае з’яўленне Яе на тваім прыпынку (ішоў дождж, але яна не раскрыла парасона і не шукала ратунку пад дахамі кіёскаў) збіла цябе з панталыку. А потым табе прынеслі здымкі з той сустрэчы, ты пераглядаў іх зноў і зноў, пакуль нарэшце не зразумеў: Яе на іх няма! Як? І зноў ты іх перакідаеш, углядаешся. Здымкаў каля дваццаці. Там ёсць і ты, за сталом, на лесвічнай пляцоўцы, у сяброўскім пацалунку (на развітанне) са сваімі неверагоднымі аднакласніцамі. А Яе не было. Дзяўчынка-загадка. І вось ужо прайшлі гады, а тваё платанічнае каханне не пакідае цябе. І выйсця ты не бачыш.
Ты прачынаешся ўладальнікам шыкоўнага джыпа, неверагоднай кватэры ў самым цэнтры і невядома адкуль данеслай навіны: Яна адна. І ты не ведаеш, што рабіць з гэтым скарбам. І таму нясмела праходзіш, наступаючы на Яе цень, калі раптоўна бачыш, што Яна ідзе табе насустрач. Спыніцца немагчыма. Зялёнае святло змяняецца на чырвонае – і вы ўжо па розныя бакі праспекта.
Ты прачынаешся і радасна пасміхаешся ў люстэрка: сёння традыцыйная сустрэча з забытымі аднакласнікамі і не толькі (так склалася: запрашалі не толькі і не столькі сваіх, а тых, з кім мелі зносіны: палова была “паралельных”). І ты спадзяваўся: сустрэнеш Яе. Хоць ведаў: прыходзіла толькі два ці тры разы. Могуць і не запрасіць. Але само спадзяванне было для цябе невыноснай радасцю. Невыноснай для цябе аднога. Але з кім, з кім падзяліцца? Нікога. І ты знервавана набіраеш адзіны магчымы нумар: “Мама?.. Так, усё не было часу... А сёння мы з аднакласнікамі збіраемся. Ты ж ведаеш, як заўсёды...”. Твая радасць – прычына яе застаецца для маці не адкрытай – перадаецца і ёй. І вось ужо два чалавекі жывуць адной радасцю – і ты адчуваеш палёгку. Ледзь не трапляеш у аварыю – не рэагуеш на светлафоры, не заўважаеш машын вакол. Але лёс цябе беражэ і ты клянешся: наступным разам... Але ці будзе яшчэ раз такое? Калі будзе, паедзеш на таксі. І вось пацалункі расфарбаваных цётак: ба, Ромка, як ты падняўся, якая машына і сам – няма слоў... І пад размовы пра найразумнейшых і найпрыгажэйшых дзетак, не самых здатных і, што і казаць, не самых багатых мужоў, злых свякрух, пад з’едлівыя заўвагі наконт прыкідаў ўсмешлівых цётак, такіх жа, як і гэтыя шаптухі, аднакласніц, – божухна, а нам жа ўсім яшчэ і па трыццатніку не стукнула! – ты шукаеш Яе. І твой позірк спыняецца на дзяўчыне, што сядзіць да цябе спіной, размаўляе з блазанам-рыжуном ў пярэстай вадалазцы – вы некалі сябравалі, у класе восьмым-дзевятым, а пасля пасварыліся з-за яго суседкі па парце. Ты адчуваеш, што сядзець ёй няёмка. Была б канапа – залезла б з нагамі. І з гэтай думкай прыходзіць страх: гэта Яна. За сталом ты сядзіш насупраць і назіраеш, як рыжы блазан – такі жывы, свавольны, усмешлівы – налівае Ёй віно, з цікавасцю распытвае пра жыццё-быццё. Табе падабаецца назіраць, як Яна становіцца раскаванай, усміхаецца –– шкада, не табе, але ўсё ж. Ты ўсміхаешся разам з Ёй, разам з Ёй зазіраеш ў вочы Лёніку –– ты нават успомніў яго імя! Але ты не можаш дараваць яму, калі ў агульным парыве ён кідае Яе, каб выйсці папаліць. Застаюцца чалавек сем. І каб вырваць Яе з маўчання і не даць замкнуцца ў сабе – хто ведае, можа, і Лёнік не верне Яе пасля з гэтага небыцця, ты прапануеш: патанцуем? Яна здзіўлена, але праз імгненне табе падорана ўсмешка. І вось жо ты трымаеш Яе руку ў сваёй, адчуваеш яе цеплыню. “Лёнік усё той жа”, – шчыра прызнаешся ты. – “Па праўдзе, я з ім першы раз вось так, па-сяброўску, а так толькі віталіся і ўсё”. Табе хочацца пагаварыць з Ёй, проста падзяліцца ўражаннямі. “Усе сталі такімі... дарослымі”, – і ты смяешся, бо ўяўляеш, што і сам такі ж, як і астатнія. І толькі Яна і Лёнік захавалі адбітак дзяцінства, не растрацілі маладосці. “Ага, такія паважныя цёткі-дзядзькі, – усміхаецца яна. – Але яны малайцы. Дзяўчаты ўсе вунь павыходзілі замуж. Дзеці. Праўда, зласлівыя крыху, але жыццё такое... бабскае”. “Няўжо нікога няма несямейнага?” – “А ты?” – “Ну...” – “Раз. Я – два. Вунь яшчэ Алена. У яе дзяўчынка год васьмі, але замуж яна так і не выйшла. Тры”. – “І Лёнік, –– працягнуў я. – Але ён, здаецца, разведзены”. – “Такія не лічацца”. Ты быў уражаны, адчуў сябе не на сваім месцы. Халасцяк на вечарыне сямейнікаў. Охо-хо! З кожным годам сітуацыя абвастраецца. “Проста несямейныя не прыходзяць, – ратуе становішча яна. –– Няёмка. Глядзяць, ацэньваюць. Маўляў, калі яна – то магла б ўжо і зачапіць каго за гэты час, калі ён – то во малайчына, усё яшчэ трымаецца”. – “А ты... чаму ж прыйшла, калі... ацэньваюць?” – “Запрашэнне было проста ў лоб, не паспела прыдумаць прычыну, каб адмовіць. А ты?” – “Чаму я прыйшоў?” – “Ага”. – “Я кожны год прыходжу. Звычка”. Танец скончаны. Вяртаецца Лёнік, і ты адчуваеш, што больш не маеш на Яе правоў. Разумееш: сваю порцыю шчасця ты ўжо атрымаў. І хоць яшчэ не прайшло і дзвюх гадзін ад пачатку вечарыны, ты вырашаеш з’ехаць. Пару хвілін топчашся ля цётак-аднакласніц, бо мінуць іх немагчыма, але не гаворыш нікому пра свой намер. Выходзіш. Хлопцы паляць. Вырашаеш пачакаць, няхай знікнуць. І вось ты ўжо паварочваеш ключ, калі Лёнікава: “І табе абрыдла?” – збівае цябе з панталыку. “Ага”. – “Слухай, не падвязеш нас, а то і нам, бачыш, прыелася?” – “Канечне”, – кідаеш ты машынальна, нават не падумаўшы, а хто такія “мы” і колькі іх? – “Я зараз”. Лёнік вяртаецца з Ёй. Ты ўжо не здзіўляешся, а толькі выходзіш, каб адчыніць дзверы, і зверавата пазіраеш на Лёніка. Ты абсалютна спакойны, неверагодна акуратны – цябе не пазнаць. Ты не баішся, не хвалюешся, уся ўвага на дарогу. “Выкінеш мяне за паваротам”,–– кідае Лёнік. І ты яго выкідаеш. “Куды цяпер?” – “Мяне высадзі на трамвайным прыпынку”. Вуркаціць тэлефон, яна адказвае, і пакуль ты паркуешся, сітуацыя змяняецца (сёння лёс на тваім баку). “Як адсюль лепш даехаць да Тройкі?” –– “Каб хутчэй?” – “Ага”. І ты зрываешся з месца. “Не трэба, табе, пэўна, нязручна, высадзіш ля метро – я даеду”. – “Мне па дарозе. Я жыву ў тым баку”. І ў люстэрка ты бачыш яе ўдзячныя вочы. “Куды цябе даставіць?” – “Да “Старога горада”, калі можна”. І ты ўжо спыняешся і шкадуеш, што ехаў так хутка, і што паўсюль было зялёнае святло. “Дзякуй, ты проста... слоў няма. Дзякуй”. – “Звяртайся, калі што”. І вось яна ўжо па-за межамі твайго свету. І ты, стомлены і шчаслівы, з дзіцячай усмешкай на вачах вяртаешся ў сваю пустую кватэру, змываеш будзённы пыл і падаеш на канапу. Які гэта быў вечар! І гэты вечар дае табе права нахабна спыніць свой джып перад самым аўтобусам, прыадчыніць дзверы і кінуць ў натоўп: “Ія! Хутчэй!” – бо ў гэтай шэрай масе ты заўважаеш Яе, светлую, любую. Яна здзіўлена, але не можа табе дазволіць парушаць рух грамадскага транспарту і хуценька залятае ў машыну. Ты кранаешся з месца і пытаеш: “Куды на гэты раз?” – “А табе дакладна па дарозе?” – гарэзліва пытаецца Яна. – “А не скажу!” Ты смяешся. Сёння табе падорана радасць, ты яе не аддаш, гэтую радасць ты не адпусціш так хутка. “Мне на вакзал”. І ты едзеш на вакзал. І па-дзіцячы ўсміхаешся. Яшчэ колькі хвілін шчасця – і яе шчырая ўдзячнасць. Найлепшы падарунак. На твой дзень народзін. З гэтай нагоды прыходзяць твае сябры, бясконца верныя, самыя лепшыя – ты гэта ведаеш. Праверана, перажыта. Іх чацвёра. За іх ты аддаш усё, кожны з іх – неад’емная частка твайго жыцця. Без іх ты – ніхто. І таму зараз вы разам. Цёплая сяброўская вечарына. І кожны з вас шчаслівы па-свойму. І кожны з іх дорыць табе часцінку сваёй радасці, як і ты дорыш ім – часцінку сваёй. “Хацелася б Яе пабачыць, – кажа Макс. – Напэўна, Яна незвычайная”. “Дзівосная”, – адгукаешся і ты. З імі лёгка і не трэба апраўдвацца. Яны не мераюць цябе ніякімі меркамі, а прымаюць такога, які ёсць. На дні народзінаў у вас не прынята прыносіць падарункі: бо толькі ты і Генка маеце заробак “вышэй сярэдняга”. Але ваш заробак не мусіць стацца прычынай разладу, таму традыцыйна падарункам з’яўляецца вячэра, якую рыхтуюць усе, акрамя імяннініка. І сёння твае сябры частуюць цябе звычайнымі беларускімі дранікамі – з віном, кілбаскамі і рознымі дробязямі, не прадугледжанымі народнай кухняй. І гэта проста шыкоўна. Макс і Генка застаюцца ў цябе да раніцы, а Стась і Жэнька сыходзяць а дванаццатай: у іх, усё ж такі, жонкі і цешчы. І прыходзіць пад раніцу не выпадае. Ты шкадуеш, што не можаш падвезці іх – але якія крыўды! Яны яшчэ паспеюць на апошні трамвай – і праз гадзіну і Стась і Жэнька ўжо на месцы (жывуць у адным доме). Раніца пачынаецца з шыкоўнай кавы: гэта ўсё Генка, у яго ў запасе шмат рэцэптаў для гэтага напою. І яшчэ ледзь не да абеда твая субота напоўнена сяброўскімі размовамі, гітарай, званкамі. І ты шчаслівы: твае сябры з табою. І табе падорана права сказаць Ёй “прывітанне” і нават крыху больш, а не проста наступіць на Яе цень.
